مهریه زن پس از فوت شوهر



شاید خیلی  از مردم تصور کنند بعد از فوت زوج ( شوهر) ، مطالبه مهریه غیر ممکن است و زوجه ( زن) دیگر نمی تواند مالک مهریه مندرج در عقد نامه ازدواج  باشد وآن را مطالبه کنددر حالی که این تصور اشتباه است و مقنن می گوید اگر  زنی پس از  مثلا سه سال از تاریخ فوت همسرش می خواهد مهریه خود را مطالبه کند این امکان وجود دارد که در این راستاچند نکته دارای اهمیت است.
یكی از محل‌های ایجاد فشار و اختلاف هم مهریه است كه زنان بسیاری را درگیر كرده، ولی قانون در هر موردی پیش‌بینی‌هایی دارد كه می‌تواند تا حدی از فشار اختلافات بكاهد.
فرض كنیم زنی پس از 2 سال از تاریخ فوت همسرش می‌خواهد مهریه خود را مطالبه كند، آنچه مسلم است این دعوی باید به طرفیت ورثه متوفی كه تركه (اموال بجا مانده از متوفی)‌ را پذیرفتند در دادگاه طرح و اقامه شود.
حالا این سوال مطرح می‌شود كه دادگاه در موردی كه مهریه زن وجه رایج است (نه سكه یا اموال منقول و غیرمنقول)‌ براساس شاخص سال فوت شوهر باید مهریه را محاسبه كند یا به نرخ روز و سال مطالبه مهریه؟
برابر ماده 3 آیین‌نامه اجرایی قانون الحاق یك تبصره به ماده 1082 قانون مدنی در مواردی كه مهریه زوجه باید از تركه زوج متوفی پرداخت شود تاریخ فوت مبنای محاسبه قرار می‌گیرد.
اما در ادامه به این مهم می پردازیم که برای مطالبه مهریه به کجا باید مراجعه کرد و چه اقداماتی را در این زمینه باید انجام داد:
دو راه برای مطالبه مهریه وجود دارد:
1)دادگاه خانواده
زوجه میتواند با ارائه دادخواست حقوقی به دادگاه ویژه خانواده، مهریه خود، هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل را مطالبه نماید و همزمان تقاضای توقیف اموال همسرش  و در صورت فوت شوهر تقاضای توقیف ترکه را نیز بنماید.که بابت یک میلیون تومان اول مهریه،پانزده هزار تومان تمبر و بابت مابقی مهریه به ازای هر یک میلیون تومان، بیست هزار تومان تمبر الصاق میگردد.
اگر مهریه سکه یا طلا باشد و شوهر نتواند اصل آن را بپردازد، قیمت روز مطالبه آنها (روزی که زن آن را از طریق اجرای ثبت و یا دادگاه مطالبه میکند) ملاک اجرای قانونی حکم است
در صورت ناتوانی زوجه از پرداخت هزینه دادرسی وی میتواند دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را به پیوست دادخواست مهریه ارائه دهد که دادگاه بدواً به این خواسته رسیدگی و سپس به خواسته اصلی میپردازد بدیهی است زوجه، در صورت اثبات اعسار از پرداخت هزینه دادرسی معاف خواهد بود.
2)مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی
زن میتواند از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی مهریه خود را مطالبه نماید به این صورت که قباله ازدواج خود را به دفترخانه محل ثبت عقد ارائه و تقاضای صدور اجرائیه نماید سپس با اجرائیه به اداره ثبت مراجعه و مهریه خود را مطالبه کند که البته به میزان نیم عشر دولتی هزینه اجرایی پرداخت مینماید که بعداً این هزینه از شوهر یا از ترکه متوفی( در صورت فوت شوهر) اخذ خواهد گردید اجرائیه به شوهر یا وراث متوفی ابلاغ میشود و  10 روز مهلت داده خواهد شد تا طلب زوجه را پرداخت کند. در صورتی که شوهر در این مدت دین خود را نپردازد زن میتواند با معرفی اموال و دارایی شوهر به اجرای ثبت، تقاضا کند اموال او توقیف شود و نیز میتواند مطالباتی را که شوهر از اشخاص دیگری دارد و یا موجودی حسابهای بانکی او را توقیف کند. زن همچنین میتواند تقاضای توقیف حقوق شوهر را از سازمانها و مؤسسه های دولتی و یا خصوصی داشته باشد و تا میزان یک چهارم حقوق (مادام که شوهر متأهل است) و نیز یک سوم آن را (در صورتی که زن و شوهر از یکدیگر جدا شوند و تا زمانی که شوهر زن دیگری اختیار نکرده) توقیف کند البته به شرط اینکه جزء مستثنیات دین نباشد.
اگر مهریه سکه یا طلا باشد و شوهر نتواند اصل آن را بپردازد، قیمت روز مطالبه آنها (روزی که زن آن را از طریق اجرای ثبت و یا دادگاه مطالبه میکند) ملاک اجرای قانونی حکم است..
در این میان عده‌ای می‌پرسند اگر زن قبل از مطالبه مهریه از زوج فوت كند و مهریه او وجه رایج باشد ورثه زن استحقاق دریافت مهریه به نرخ روز را دارند یا همان مبلغ معین شده در عقدنامه ملاك محاسبه قرار می‌گیرد؟
پاسخ قانونگذار به این افراد چنین است: آنچه مسلم است با فوت زوجه، مهریه نیز به ورثه او منتقل می‌شود.
اصل مطلبی كه زوجه بابت مهریه داشته طبق قاعده ارث به ورثه او انتقال پیدا خواهد كرد و هر یك از ورثه به نسبت سهم‌الارث خود از اصل دین، طلب خود را از شوهر متوفیه یا ماترك او مطالبه می‌كند.
ولی آنچه ورثه مستحق دریافت آن هستند اصل مبلغ مندرج در عقدنامه به عنوان مهریه است نه قیمت روز وجه رایج چون این حق را قانون فقط برای زوجه زنده متصور شده نه برای ورثه او.
البته در این خصوص نظر مخالف هم وجود دارد و عده‌ای معتقدند كه ورثه، قائم‌مقام و جانشین او هستند و همان حقی كه زوجه متوفیه نسبت به محاسبه وجه رایج به قیمت روز داشت همان حق را ورثه او نیز دارا هستند.
نكته دیگر درخصوص تعهد پدر زوج در قبال پرداخت مهریه به زوجه از سوی پسرش است. مهریه با تراضی طرفین تعیین می‌شود و اصولا مسوولیت پرداخت آن بر عهده شوهر است، اما گاهی اوقات به لحاظ این كه زوج با پدرش زندگی می‌كند یا نزد او كار می‌كند یا به دلایل دیگر ممكن است پدر زوج پرداخت مهریه را تعهد كند كه در این صورت با مطالبه مهر و اعلام اعسار زوج نسبت به پرداخت مهر، زوجه حق رجوع به پدر زوج را دارد.
هرگاه با حكم قطعی دادگاه كسی محكوم به پرداخت دین دیگری شود و از اجرای حكم خودداری كند و در ضمن از او مالی به دست نیاید با درخواست كسی كه حكم به نفع او صادر شده روانه زندان خواهد شد مگر آن كه ثابت شود قدرت و توانایی پرداخت بدهی به صورت اقساط یا به طور كلی را ندارد
پس افرادی كه چنین وضعی دارند، سوالشان این است كه اگر پدر زوج پرداخت مهریه را تضمین كند چه وضعی پیش خواهد آمد كه پاسخ قانونگذار به این افراد این است: در این حالت دیگر شوهر هیچ گونه مسوولیتی برای پرداخت مهریه ندارد و پدر او مسوولیت پرداخت مهریه را خواهد داشت.
پس هرگاه با حكم قطعی دادگاه كسی محكوم به پرداخت دین دیگری شود و از اجرای حكم خودداری كند و در ضمن از او مالی به دست نیاید با درخواست كسی كه حكم به نفع او صادر شده روانه زندان خواهد شد مگر آن كه ثابت شود قدرت و توانایی پرداخت بدهی به صورت اقساط یا به طور كلی را ندارد. پس چنانچه مهریه، وجه رایج باشد و پدر زوج برای پرداخت آن ضمانت كند مهریه به نرخ روز مطالبه خواهد شد.